Nicolas Sarkozy wil nu dat Frankrijk zijn onconventionele koolwaterstoffen exploiteert. Maar is het spel de kaars waard?
The Point - Gepubliceerd op 27/09/2014 door JASON WIELS
Wel of niet diep boren in onze kelders, dat is de vraag. Het is zelfs de Arlesiaan van het Franse energiedebat. Op een dag heropent een parlementair rapport het debat. Het volgende, een advies van de Academie van Wetenschappen. Nog een andere is Arnaud Montebourg, toen minister van Productief Herstel, die een "schone" winning van schaliegas wil. Dan komen de denktanks erbij: de een staat links, de ander rechts!
De omkering van Nicolas Sarkozy donderdag op het dossier belichaamt perfect dit onophoudelijke heen en weer. In 2011 werd onder zijn presidentschap de Jacob-wet aangenomen. Het zal in 2013 worden bekrachtigd door de Constitutionele Raad. Het verbiedt "de exploratie en exploitatie van vloeibare of gasvormige koolwaterstofmijnen door middel van hydrofracturering", de enige bewezen techniek voor het vrijgeven en terugwinnen van schalieolie en -gas die vastzitten in het gesteente, hoewel ook bekritiseerd vanwege de impact ervan op het milieu. Daarbij vraagt Nicolas Sarkozy zijn minister van Ecologie, Nathalie Kosciusko-Morizet, om "ervoor te zorgen dat de vergunningen [van oliemaatschappijen, noot van de redactie] strikt beperkt blijven tot conventionele activiteiten". "Het is duidelijk en het is definitief", voegde hij eraan toe.
Schat of vloek?
Donderdag, op zijn eerste dag van campagne voeren in het veld, maakte de presidentskandidaat van de UMP echter een draai van 180 graden: "Ik kan niet accepteren dat de Verenigde Staten onafhankelijk zijn geworden op het gebied van energie dankzij schaliegas en dat Frankrijk niet kan profiteren van deze nieuwe energie terwijl de werkloosheid zo veel van onze gezinnen teistert. Dit is onaanvaardbaar." Is schaliegas de oplossing in het licht van de trage groei?
Het zou nog steeds nodig zijn om precies de Franse reserves te kennen. Dat is de vraag van een miljard vat, misschien meer, misschien minder. Het is vandaag inderdaad moeilijk te zeggen of we op een schat zitten. Of een vloek, want voor sommige ecologen zou het in de strijd tegen de klimaatverandering verstandiger zijn om deze gas- en olievoorraden te laten waar ze zijn. Aan de andere kant kan de Franse energiefactuur, die in 2012 68,7 miljard euro bedroeg, niemand onverschillig laten. Is het niet beter om blauw-wit-rode energie te verbranden en dit weliswaar vervuilende manna te belasten, pleiten anderen, om de energietransitie te financieren?
Het grote gat in schattingen
"Er zijn twee reserves in Frankrijk: het Bekken van Parijs, waar schalieolie aanwezig is, en het Zuid-Oostbekken dat schaliegas bevat. De eerste is beter bekend vanwege het aantal geboorde putten en de gegevens die zijn verkregen uit de karakterisering van de source rock", analyseert François Kalaydjian, adjunct-directeur van het Franse Instituut voor Aardolie en Nieuwe Energieën (Ifpen). Ondanks de Parijse geschiedenis is het schattingsbereik nog steeds erg breed.
Volgens "een ruwe extrapolatie" (sic) gepubliceerd door de CGEIET en de CGEDD*, zouden er 6,3 miljard vaten potentieel winbare olie zijn in dit bekken dat zich uitstrekt van Le Havre tot Lotharingen. Hess, een Amerikaanse olieman, is minder optimistisch. Volgens een parlementair rapport ziet het bedrijf eerder 1 tot 6,4 miljard onconventionele vaten zoeken. Het verschil is de grootte. Een miljard vaten is anderhalf jaar van de nationale consumptie in 2013. Hoog bereik? We gaan naar bijna tien jaar...
Aan de gaskant in het zuidoosten is het dus geen gat meer, maar een afgrond! Als we daar ook gegevens mogen geloven die in 2013 zijn geëxtrapoleerd door het Amerikaanse Energy Information Agency, zouden de Franse kelders "3 miljard kubieke meter technisch winbaar gas" bevatten. Het bewijs dat de schatting verdacht is: het is 900% lager dan de eerste berekeningen in 23. Dit cijfer is echter genoeg om elke gasreus te doen dromen, het is bijna een eeuw nationale consumptie. Deze keer zijn het de CGEIET en de CGEDD die deze schattingen modereren. Op basis van cijfers van met name Total en GDF Suez schatten zij de gasreserves op 2011 miljard kubieke meter technisch exploiteerbaar, of bijna 500 jaar verbruik.
Om daar zeker van te zijn zou natuurlijk een proefboring nodig zijn, maar ook op dit punt is het moeilijk te zeggen hoeveel proefputten er gegraven moeten worden. "Ik kan je niet a priori zeggen hoeveel putten er geboord moeten worden, er is geen magisch getal. Ongetwijfeld enkele tientallen? Het hangt af van de heterogeniteit van het bassin, de structuur ervan, de veranderlijkheid van de eigenschappen van de rots, enz. ", benadrukt François Kalaydjian. Als de putten eenmaal zijn geboord, ongeacht de resultaten, kan de verleiding groot zijn om ze te exploiteren...
Tegelijkertijd heeft niemand echt de moeite genomen om mogelijke milieuschade in te schatten - hoeveel zou het bijvoorbeeld kosten om een grondwaterpeil te verontreinigen door een bres in het boorgat? Kortom, geconfronteerd met veel onzekerheden, is het momenteel moeilijk om de vraag op te lossen, cijfers tegen cijfers, economische voordelen tegen ecologische kosten.
De Fransen klaar om hun tuinen op te geven?
Doordat ze het onderwerp regelmatig in hun oren horen komen, beginnen de Fransen zich een mening over het onderwerp te vormen. Volgens Ifop, dat begin 2013 een studie deed over de Fransen en schaliegas, kent meer dan een op de twee het onderwerp. Hiervan zegt 58% voorstander te zijn van proefboringen, maar 85% is van mening dat het een techniek is die slecht begrepen wordt. Ik weet echter niet zeker of ze weten dat, in tegenstelling tot de Amerikanen, die eigenaar zijn van hun kelder in Frankrijk, de exploitatie van koolwaterstoffen op privéterrein geen cent opbrengt voor de eigenaar. In ieder geval in de staat van onze Mijnbouwcode, waarvan de revisie nog steeds wacht. De overlast hebben zonder de voordelen, niet zeker of het helpt om het boren op het grondgebied te vermenigvuldigen...
Een anekdote van over de Atlantische Oceaan vat het hele probleem goed samen. Rex Tillerson, de CEO van Exxon - de grootste Amerikaanse gasproducent - diende een klacht in tegen zijn buren om de installatie van een watertoren aan de poorten van zijn ranch te voorkomen. Het gebouw moest dienen als reservoir om, dankzij een wolk van vrachtwagens, zeer waterintensieve boorgaten te bevoorraden. Genoeg om uw bezit zijn rust en waarde te laten verliezen... Schaliegas, ja, maar niet in uw tuin.
* Brongesteentekoolwaterstoffen in Frankrijk, eerste rapport en aanvullend rapport (februari 2012), Algemene Raad voor Economie, Industrie, Energie en Technologie (CGEIET) en Algemene Raad voor Milieu en Duurzame Ontwikkeling (CGEDD)